Gruczoły potowe:
Ekrynowe - ujście bezpośrednio na powierzchni skóry, znajdują się na całej powierzchni skóry (2-5 milionów). Pot wydzielany przez nie jest bezwonny i bezbarwny, pH waha się w okolicach 4-6,8, jest wyższe jesli wydzielanie potu jest słabsze.
Funkcje gruczołów ekrynowych - termorgulacyjna, ochronna, immunologiczna, estetyczna. Mają budowę kanalikową, dzieli się na cewkowatą część wydzielniczą, która produkuje pot, kanał wydzielniczy wewnątrznaskórkowy, bierze udział w tworzeniu potu, jednostkę kanałową wewnątrznaskórkową - otwiera się w rozszerzeniu ujściu
Apokrynowe
Uchodzą do mieszka włosowego, znajdują się w okolicy pachy, wzgórka łonowego, wewnętrznej strony ud. Zaczynają funkcjonować w okresie pokwitania, pod wpływem adrenaliny lub wysokiej temperatury wydzielają bladożółty obfity pot o lekkim zapachu, który z łatwością ulega rozkładowi z udziałem mikroogranizmów. Skład zależy od diety, płci, zabarwienia skóry i warunków.
Gruczoły łojowe
występują na całej powierzchni skóry z wyjatkiem dłoni i stóp. Ujście gruczołów uchodzi do mieszka włosowego. Najwięcej znajduje się w okolicach łojotokowych: strefa T, okolica międzyłopatkowa i mostkowa. Wydzielnika gruczołów łojowych - łój przepływa przez mieszek włosowy i odpowiada za natłuszczenie włosa. Z początkiem okresu dojrzewania gruczoły te powiększają się i następuje nasilone wytwarzanie łoju. Z wiekiem aktywność gruczołów łojowych słabnie, ich zadaniem jest utrzymywanie elastycznośći warstwy rogowej i natłuszczanie włosów.
Skład łoju:
- mono-, di-, triglicerydy 50%
- wolnych kwasów tłuszczowych 10-25%
- wosków i wyższych estrów 20%
- skwalenu 5-10%
- estrów cholesterolu 3%
- Wolnego cholesterolu 1,5%
Wydzielanie zmienia się: z temperaturą otoczenia, z cyklem miesiączkowym (większe w drugiej fazie cyklu), zależne jest od płci (wyższe u mężczyzn), okolicy ciała (najwięcej na tułowiu, klatce piersiowej, centralnych częściach twarzy, najmniej na przedramionach i kończynach dolnych)
Włosy
Zaliczane są do przydatków skóry, tkwią głęboko w skórze właściwej. Są zmodyfikowanymi komórkami naskórka o różnej długości i barwie. Pokrywają całą powierzchnie ciała z wyjątkiem dłoni, podeszw stóp, błon śluzowych warg i narządów płciowych, wewnętrznych powierzchni palców. Typowe i pełne owłosienie znajduje się na skórze głowy. Średnio jest 200-300 włosów na cm2
Budowa
Włos tkwi w mieszku włosowym, lejkowatym pochwowym wgłębieniu naskórka. Cebulka włosa tkwi głęboko w skórze właściwej i leży bezpośrednio nad brodawką włosa. Odpowiada za tworzenie komórek włosa. Brodawka zawiera naczynia krwionośne które zaopatrują włos. Łodyga jest częścią która wyrasta ponad łodygą, warstwy komórek otaczające włos to pochewki wewnętrzne i zewnętrzne. Pochewka zewnętrzna składa się z tkanki kolagenowej. Mieszek włosowy otoczony jest gęstą siecią nerwów czuciowych. Do mieszka włosowego uchodzą ponadto liczne gruczoły łojowe, których wydzielina wydostaje się z mieszka włosowego na powierzchnię skóry.
Każdy włos ma swój mięsień przywłosowy. Nie mają go tylko włosy brwi i rzęs. Włos zbudowany jest z szeregu włókien keratynowych poskręcanych w wiązki.
Stałe podziały komórek włosowych w odrębie cebulki włosa powodują przesuwanie włosa do góry - keratynocyty stopniowo rogowacieją.
Badanie stanu skóry i włosów to trichogram.
Do mieszka włosowego uchodzą ponadto liczne gruczoły łojowe, których wydzielina wydostaje się z mieszka włosowego na powierzchnię skóry.
Każdy włos ma swój mięsień przywłosowy. Nie mają go tylko włosy brwi i rzęs. Włos zbudowany jest z szeregu włókien keratynowych poskręcanych w wiązki.
Stałe podziały komórek włosowych w odrębie cebulki włosa powodują przesuwanie włosa do góry - keratynocyty stopniowo rogowacieją.
Keratynocyty wydłużają się wrzecionowato i tworzą korę włosa, gdzie stopniowo rogowaciejące keratynocyty układają się w wiązki i tworzą sploty poszczególnych włókien. Cały włos otowoczony jest łuskowatą osłonką powstającą z podziałów komórek nad cebulką włosa. Wewnątrz włosa znajduje się rdzeń składający się z nie w pełni zrogowaciałych komórek i pęcherzyków powietrza. Łuskowata osłonka włosa ustawiona jest dachówkowato - jeda łuska zachodzi na drugą. Jest ona coraz cieńsza w miarę długości włosa, a na samym końcu włosa ma tylko szczątkowy charakter - końce włosów są słabsze i wrażliwe na uszkodzenia.
Brodawka włosa
Zawiera rozrodczą generacje komórek odpowiedzialnych za wzrost i rozwój włosa. Odpowiedzialna jest za produkcje wiązek włókien, które są podstawową strukturą włosa. Znajdują się w niej fibroblasty pomagające budować cienką błonę podstawną- błonę gładką, która stanowi barierę chroniącą wewnętrzną część brodawki włosa. Wielkość jest zmienna i zależy od fazy wzrostu.
Rodzaje aparatu włosowo-łojowego
Włos podstawowy - cechuje się przyśpieszonym wzrostem, jest związany z gruczołem łojowym, ma znaczenie umiarkowane
Mieszek włosowy właściwy - utworzony przez cienki włos, połączony z gruczołem o bardzo dużym znaczeniu, w wyniku zmian w mieszku może rozwinąć się trądzik.
Meszek włosowy - cienkie i krótkie włosy, połączone ze szczątkowym gruczołem łojowym.
Czynniki uszkadzające włosy: promieniowanie UV, silne szampony używane zbyt często, zbyt mocna suszarka elektryczna, chemiczne zabiegi upiększające włosy, zbyt silne upinianie fryzury, zbyt intensywne czesanie wilgotnych włosów, farby do włosów z amoniakiem, środki utleniające, leki i inne.
Zdrowe i ładnie falujące włosy są klasycznym przykładem jak powinien wyglądać zdrowy włos. Zdrowy włos posiada zewnętrzną osłonkę zbudowaną z martwych, skeratynizowanych komórek zachodzących na siebie dachówkowato.
Zewnętrzna osłonka włosa jest najmocniejszą częścią włókna włosa oraz zabezpiecza leżącą głębiej korę włosa. Kora jest wnętrzem włókna zbudowana z martwych komórek zawierających keratynę jest spłaszczona i ścięta.
Różnice pomiędzy włosami prostymi, falującymi czy kręconymi widać w ukształtowaniu włókna włosa. Włosy proste mają okrągły przekrój włókna, włosy falujące - więcej segmentów owalnych na przekroju, włosy kręcone - bardzo spłaszczony przekrój owalny.
Paznokcie
Paznokcie są przydatkami skóry, zalicza się je do zrogowaciałych wytworów naskórka. Paznokieć stanowi ochrone dla mocno ukrwionych i unerwionych zakończeń palców dłoni i stóp.
Główny składnik paznokcia to białkowa keratyna z dużą zawartością siarki, wapnia, fosforu i arsenu.
Paznokieć to przezroczysta, lekko wypukła płytka o grubości około 0,5 do 0,7 mm. Zbudowana jest z bezjądrowych keratynocytów. Płytka paznokcia spoczywa na łożysku, czyli obrądku naskórkowym podpaznokciowych zwanym hyponychium
Bogate w naczynia krwionośne łożysko zaopatruje leżąc między nim a płytką paznokciową, macierz - matrix.
Paznokieć składa się z trzech podstawowych części:
Trzon, czyli płytka paznokciowa - od korzenia do wolnego brzegu, keratynowa, nie posiada naczyń krwionośnych oraz nerwów, spoczywa na łożysku.
Korzeń, będący podstawą paznokcia, pod naskórkiem zaczyna się od macierzy
Wolny brzeg - część płytki paznokciowej wystająca ponad opuszek palca, barwa biała lub szarawa.
Łożysko leży tuż poniżej płytki paznokciowej, jest dobrze unaczynione i unerwione, ma budowę listewkowatą, wzdłuż kierunku narastania paznokcia.
Warstwa rozrodcza łożyska ma dwie części: pomiędzy korzeniem paznokcia a obłączkiem znajduje się stopniowo keratynizująca warstwa rosnącego paznokcia, poniżej płytki leży bruzdowana powierzchnia łożyska, po której posuwa się rosnący paznokieć.
Macierz paznokcia to część łożyska poniżej korzenia. Jest silnie unaczyniona i unerwiona. Jest to najwrażliwsza i najważniejsza część paznokcia. Jej uszkodzenie daje widoczne uszkodzenie paznokcia.
Łękotka - obłączek - przejście pomiędzy macierzą a płytką paznokcia. Jest słabiej ukrwiona - wygląda jak blade zachodzące słońce. Często jest lekko wzniesiona nad pozostałą część płytki paznokcia i miękka - tu zaczyna się keratynizacja. Jest bardzo wrażliwa.
Obrąbek naskórkowy - skórka. naturalny fałd naskórka z grzbietu palca. Obrąbek powinien być równy, dobrze przylegać i mocno obramowywać obłączek. Nie powinien przylegać zbyt ściśle do płytki paznokciowej.
Ściany paznokcia to fałdy skóry wystające po bokach płytki paznokciowej - czasami nazywane wałami paznokcia bądź obrąbkiem paznokciowym. Wzrost paznokcia wynosi od 0,5 do 1,2 mm tygodniowo, zależy on od ukrwienia. Paznokieć powstaje w macierzy położonej pod końcową, podskórną częścią paznokcia, zwaną korzeniem paznokcia.
Obserwuje się duże indywidualne zróżnicowanie, nawet u tej samej osoby w różnych okresach roku. Promieniowanie UV powoduje, że paznokcie rosną szybciej latem. Paznokcie u rąk rosną dwa razy szybciej niż paznokcie u nóg, u osób starszych i dzieci wzrost paznokcia jest wolniejszy. Całkowity odrost paznokcia na ręce następuje co 150 dni, na nodze trwa to dwa-trzy razy dłużej.
Najszybciej rośnie paznokieć palca środkowego, nawolniej - kciuka. Paznokcie u stóp rosną wolniej, są twardsze i grubsze. W razie uszkodzenia łożyska paznokcieć odrasta zniekształcony. Normalny paznokieć jest twardy, diętki i lekko różowy. Powierzchnia zdrowego paznokcia powinna być gładka, bez zagłębień i bruzd. W późniejszym wieku paznokcie rosną wolniej i stają się silniej skeratynizowane, skruszałe i łamliwe. Kolor paznokcia zmienia się z różowo półprzezroczystego na żółtawy lub białawy opalizujący.
