Anatomia: Wykwity

Dermatologia

Nauka o schorzeniach skóry, zmianach patologicznych, uszkodzeniach skóry. Podstawą rozpozaniania i zasadnicznym elementem obrazu klinicznego chorób dermatologicznych stanowią wykwity, czyli zmiany skórne. Przy opisie zmian chorobowych zwraca się uwagę na niektóre cechy morfoloczne wykwitów czyli wielkość, kształt, postać, barwę, powierzchnie, odgraniczenie od skóry zdrowej, umiejscowienie, liczbę, ewolucję i zejście. W rozpoznaniu odgrywają rolę objawy podmiotowe: świąd, pieczenie, bolesność.

Wykwity pierwotne

Pojawiają się na skórze w początkowym okresie objawowych zmian chorobowych. Należą do nich:

Plamy: płaskie, dobrze odgraniczone od skóry zdrowej, niewyczuwalne w dotyku, różnią się od niej zabarwieniem. Rodzaje plam:

• barwinkowe; nadmierne odkładanie się barwnika (znamiona, piegi, plame typu cafe au lait), odbarwienie (bielactwo)
• zapalne; przekrwienie wywołane stanem zapalnym
• naczyniowe; trwałe rozszerzenie naczyń krwionośnych (teleangiektazje), nowotworzenie drobnych naczyń (naczyniaki, płaskie plamy, które ustępują przy nacisku)
• złogowe; odkładanie się barwnika, tatuaż, makijaż pernamentny, srebrzyca, zatrucie rtęcią. 

Grudki: Wystają ponad powierzchnię, odgraniczone od skóry. Rodzaje grudek:

• naskórkowe; przerost naskórka
• mieszane; zmiany występują w naskórku i skórze właściwej (łuszczyca, liszaj płaski)
• skórne; na przykład kępki żółte

Bąbel pokrzywkowy: wyniosły ponad powierzchnię skóry, powstaje szybko i szybko ustępuje. Spowodowany jest obrzękiem skóry właściwej. 

Guzek: Wyniosły ponad powierzchnię skóry, średnica , 1cm, spoisty, zmiany w skórze właściwej, może pozostawiać blizny (guzki reumatyczne, tłuszczaki, gruźlicze, kiłowe, nowotworowe, brodawka łojotokowa)

Guz: średnica > 1 cm

• zapalne; rumień guzowaty, czyrak
• nowotworowe łagodne; włókniaki
• złośliwe raki skóry

Pęcherze: wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione płynem surowicznym lub krwistosurowicznym. Pęcherzyki średnica <0,5 cm, pęcherze średnica 0,5 cm. Mogą być wynikiem gromadzenia się płynu w przestrzeniach międzykomórkowych i śródkomórkowych.

• podrogowe; płyn gromadzi się pod warstwą rogową, są bardzo nietrwałe (liszajec, pęcherzyca liściasta)
• śródkomórkowe; (akantolityczne) utrata łączności między komórkami warstwy kolczystej (pęcherzyca zwykła)
• podnaskórkowe; pokrywę pęcherza stanowi cały naskórek, jest napięty, pozostawia nadżerkę (pemifigoid, opryszczka, półpasiec, wypryski)
• dermatolityczne; powstają poniżej błony podstawnej

Krosta: Wyniosła ponad powierzchnię skóry, wypełniona jest treścią ropą, powstaje z pęcherzy lub pęcherzyków w wyniku wtórnego zakażenia bakteryjnego (łuszczyca krostkowa, trądzik zwyczajny)

Wykwity wtórne

Stanowią zejśćie wykwitów pierwotnych i pojawiają się w okresie dalszego rozwoju lub ustępowania choroby

Łuska: złuszczająca się warstwa rogowa skóry, zejście stanu zapalnego

• hiperkeratoza; nadmierne rogowacenie naskórka (rybia łuska, rogowiec)
• Parakeratoza; niepełne przyśpieszone rogowacenie naskórka (łuszczyca)
• dyskeratoza; nieprawidłowe rogowacenie pojedynczych komórek

Strup: wynik zasychania na powierzchni skóry płynu wysiękowego, krwi, treści ropnej pęcherzyków i pęcherzy, na podłożu nadżerek albo owrzodzenia. 

Nadżerka: ubytek naskórka po przerwaniu pokrywy pęcherza lub maceracja w fałdach skórnych.

Otarcie: odmiana nadżerki, ubytek naskórka powstający na skutek urazu mechanicznego

Przeczosy: linijne nadżerki spowodowane drapaniem (świerzb, wszawica, świerzbiączka)

Owrzodzenie: ubytek skóry właściwej, możę pozostawić bliznym powstaje z guzków, krost pod wpływem czynników chemicznych (kwasy), fizycznych (odmrożenie, odparzenie), mechanicznych (odleżyny)

Rana: ubytek w skórze zazwyczaj spowodowany czynnikami mechanicznymi (skaleczenie, kąsanie, szarpanie, cięcie)

Rozpadlina: linijne ubytki skóry właściwej w miejscu stanu zapalnego lub hiperkeratozy, narażone na mechaniczne rozciąganie.

Blizna: powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej po zejściu owrzodzenia lub z guzków

• przerosłe; po zabiegach operacyjnych lub pooparzeniowe
• zanikowe; np. toczeń rumieniowaty, liszaj twardzinowy i zanikowy

Lichenizacja

Oznacza wzrost brodawek skórnych naskórka ze wzmożonym poletkowaniem na powierzchni. Wskutek drapania i przewlekłego stanu zapalnego dochodzi do pogrubienia skóry. Wygląda jak oglądana przez szkło powiększające, widoczne zmarszczenie i poprzeczne bruzdy. Występuje u osób o ciężkim AZS i jest charakterystycznym objawen świerzbiączki.

Zliszajcowacenie

To wtórne zakażenie bakteryjne, powstające na podłożu wcześniej istniejącacych zmian dermatologicznych.

Zaskórnik (Comedo)

czop rogowo-łojowy, który zalega w przewodzie gruczołu łojowego. Jego powierzchnia jest ciemna z powodu utleniania się keratyny.

• otwarte; ciemne punkciki na twarzy
• zamknięte; pokryte naskórkiem

Prosak (Milia) 

Niewielki białawy twór, mała toribel gruczołu łojowego lub potowego, powstały na skutek nadmiernego rogowacenia wydzielny zatrzymanej w wyniku zaczopowania ujścia mieszka włosowego.

Kaszak (Steatoma)

Pojedyncza lub mnoga zmiana, wielkości grochu. Może dotyczyć gruczołu łojowego i mieszka włosowego.